صنایع دستی، حلقه تکمیل‌ کننده توسعه‌ی اقتصادی استان گلستان

به گزارش خبرنگار مهر، نگارستان ایران هم‌چنان که از نام آن برمی‌آید گلستانی است که عطر گل‌های رنگارنگ آن طراوت خاصی به کشور عزیزمان می‌دهد. این استان نه چندان گسترده در بردارنده جاذبه‌های فراوان طبیعی، تاریخی، فرهنگی و... است که پتانسیل و توانمندی‌های چشمگیری را به وجود آورده است.

توانمندی‌هایی که هرکدام از آن‌ها همه‌ ساله مسافران و گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به استان جلب می‌نماید. به ویژه صنایع دستی آن در بازارهای داخلی و خارجی زبانزد خاص و عام است. بدین‌جهت در سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی و در مسیر مهندسی توسعه‌ی پایدار و همه‌جانبه استان، هم‌چنان که صنعت گردشگری دارای ارج و قرب خاصی است و تلاش گردیده به طور همه‌جانبه خود را بروز و ظهور دهد، امید است در آینده‌ای نه چندان دور شاهد طی نمودن پله‌های ترقی و توسعه استان باشیم؛ به همان اندازه بایسته است به صنایع دستی استان، از سویی به عنوان بازوی صنعت گردشگری استان و از دیگر سو به عنوان حوزه پرتحرک اقتصادی و اشتغال چشم دوخت.

تاکید می‌گردد صنایع دستی با توجه به ویژگی‌های شغل‌آفرینی آسان و پایدار و کم‌هزینه، ظرفیت بالایی برای تحقق توسعه‌ی استان در بعد اقتصادی و در نتیجه توسعه پایدار دارد.

صنایع دستی استان گلستان در سال 1391 بالغ بر یک میلیون و 900 هزار دلار صادرات داشت که کشورهای اروپایی و عربی مهمترین مشتریان اصلی این محصولات بودند.

با نگاهی گذرا به روند تولید و بازرگانی صنایع دستی استان گلستان درمی‌یابیم که همچون دیگر صنایع دستی کشور دچار رکود فروش شده‌اند. چرا؟ برای پاسخ به پرسش هایی از این دست نخست در یک نگاه مشکلات و معضلات حوزه‌ی بازرگانی صنایع دستی را به دو دسته تقسیم کرد: مشکلات بازار داخلی و مشکلات بازار خارجی.

بازار صنایع دستی دچار رکود است

رییس هیئت ‌مدیره انجمن صنایع دستی استان گلستان در این زمینه گفت: در سال‌های اخیر بازار داخلی صنایع دستی به دلایل مختلف هم‌چون، نبود نوآوری در صنایع دستی، اصرار بر تقلید از سبک‌ها و نقوش گذشته، بی‌توجهی به خواست و سلیقه متقاضی، پایین بودن کیفیت مواد خام، کاهش جنبه‌ی هنری در صنایع دستی و بالا رفتن قیمت با رکود روبرو شده است.

«سیدحسن مرتضوی» افزود: برخی تولیدکنندگان نیز بالابودن هزینه شرکت در نمایشگاه، نبود اطلاع‌رسانی مناسب در ارتباط با صنایع دستی و مشکلات مالی فروشندگان و واسطه‌ها در خرید و عرضه کالاهای تولید شده را از دیگر مشکلات پیش‌روی توسعه بازار این نوع از صنایع می‌دانند.

وی مشکلات عمده صنایع دستی کشور در بازارهای خارجی را معرفی کرد و ادامه داد: ناشناخته بودن اجناس ایرانی، عدم اطلاع‌رسانی به موقع و صحیح، عدم حضور جدی و مستمر در برخی نمایشگاه‌های بین‌المللی، عدم تبلیغ صحیح، عدم بسته‌بندی مناسب، عدم مرغوبیت و کیفیت مناسب، ماشینی شدن برخی صنایع و روبه فراموشی رفتن هنر دست و خلاقیت، وجود رقبای قدر که با عرضه کالاهای مشابه و تولید انبوه آن با قیمت پایین در سطح دنیا بیشتر بازارهای بزرگ و درخواست‌کننده را در دست گرفته‌اند (هم‌چون چین) عنوان نمود.

وی تصریح کرد: عدم وجود بازار فروش نیز یکی از مهمترین دغدغه‌هایی است که هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی در ابعاد داخلی و خارجی با آن روبرو هستند. از طرفی، نفوذ برخی رقیب‌های در عرصه صنایع دستی با کمترین قیمت و در عین حال در بسته‌بندی‌های مناسب و زیبا موجب رکود صنایع دستی کشور و استان شده است.

نمایشگاه ها کمکی به فروش بیشتر نکرده اند

در همین راستا یکی از صادرکنندگان محصولات صنایع دستی استان گلستان اعتقاد دارد که برگزاری نمایشگاه‌ در هر سطحی اقدامی مهم برای شناسایی کالا و ایجاد بازار فروش برای آن است اما در بخش صنایع دستی، برگزاری نمایشگاه‌ها علاوه بر آن واجد کاربردهایی چون فرهنگ‌سازی جهت استفاده از صنایع دستی، معرفی صنایع دستی و هنرمندان فعال در این بخش است. نمایشگاه‌هایی که امروزه برگزار می‌شوند بیشتر به صورت عمومی بوده و فاقد رده‌بندی است که همین امر موجب عدم علاقه‌مندی هنرمندان شاخص و سرشناس به حضور در آن را فراهم می‌سازد.

«زلیخا عادلی» فروش غرفه و انتظار سود از برگزاری نمایشگاه از دیگر مشکلات در بخش صنایع دستی می‌داند که متاسفانه در این بخش هنرمند تولیدکننده با عرضه‌کننده کالا (دو مقوله جدا از هم هستند) با هم برابر محسوب می‌شوند در حالی که برغم گره خوردن منافع دو طرف در فروش کالا، از نظر معرفی و تلاش برای بازاریابی، تضادهایی با هم دارند.

مدیرعامل شرکت تعاونی گل‌نگار ترکمن تاکید کرد: هنرمند به دنبال معرفی دسترنج خود است و عرضه‌کننده‌ی انبوه در کنار تلاش برای کسب سود بیشتر، از دست ندادن مشتری را به هر عنوان دنبال می‌کند و همین موضوع باعث کاهش قیمت صنایع دستی و اهمیت هنری آن شده است.

بازارسازی مقدم بر بازاریابی است

اما چه باید کرد؟ شناخت و بررسی مشکلات و معضلات حوزه بازرگانی و فروش صنایع دستی استان بالتبع به دنبال راهکارهای برون رفت از مشکلات مذکور بود.

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان در پاسخ به این پرسش گفت: کارکرد اقتصادی که امروزه یکی از دغدغه‌های خانواده‌های ایرانی است از مهمترین کارکردهای صنایع‌دستی است. چرا که بازارسازی مقدم بر بازاریابی است و در حال حاضر دچار فقدان و خلای شناخت نیاز واقعی بازار و سلیقه مصرف‌کننده‌ی امروزی صنایع دستی ایران و استان در جهان هستیم.

«محمد کیخا» در همین زمینه تاکید کرد: نبود این شناخت و فاصله روزافزون میان خواسته مصرف‌کنندگان و تولیدات صنایع دستی در کشور و استان موجب شده صنایع دستی کشورهای دیگری نظیر چین، هند، پاکستان و... با کیفیت بسیار پایین و با استفاده از موادی که گاه استفاده از آن‌ها توسط بسیاری از متخصصان علوم بهداشتی و سلامتی منع شده بازارهای جهانی و حتا بازار داخلی کشور ما را در اختیار خود درآورند که خوشبختانه با همه‌ی سوءاستفاده‌ها هنوز هیچ‌یک از این تولیدات نتوانسته‌اند جای هنر ایران را بگیرند.

وی برندسازی را اقدام دیگری دانست که به درآمدزا بودن هرچه بیشتر صنایع دستی کمک می‌کند: طبیعی است برای دست یافتن به سودآوری از محل صنایع دستی بایستی از تمام ظرفیت‌های اقتصادی و بازاریابی‌های نوین در عرصه‌ی جهانی بهره‌مند شد. ایجاد برند یا برندهای ایرانی برای معرفی محصولات کشور در سراسر جهان نخستین گام و برطرف‌کننده مشکل عمده بازاریابی محصولات است.

این برندها به عنوان شناسنامه‌ی محصولات ایرانی و تایید اصالت آن‌ها، خریداران بازارهای جهانی را به خود معطوف نموده و در کنار این امر، بستری یک دست و هماهنگ را برای معرفی تولیدات ایرانی فراهم می‌کند.

گام بعدی برای کسب جایگاهی مناسب در بازارهای جهانی صنایع دستی، معرفی هرچه بیشتر محصولات و آشنایی بدون واسطه مخاطبان با رشته‌های مختلف صنایع دستی ایران است که وی به آن اشاره کرد: شرکت در انواع نمایشگاه‌های صنایع دستی جهان و انواع جشنواره‌ها و حتا کوچک‌ترین عرصه‌ها برای تبلیغ صنایع دستی از اهمیت زیادی برخوردار است- تلاش برای بکارگیری از فناوری‌های پیشرفته فناوری اطلاعات و ارتباطات، تولید و توزیع هدفمند انواع تبلیغات کاغذی و چندرسانه‌ای(مولتی‌مدیا)- تلاش برای پخش تیزرهای تبلیغاتی صنایع‌دستی از شبکه‌های ماهواره‌ایی برون‌مرزی- و برپایی کارگاه‌های تولید صنایع دستی در نمایشگاه‌ها و حتا ایجاد مشوق‌هایی برای خرید ارزان‌تر صنایع دستی، از جمله راهکارهای پیشنهادی برای جذب مخاطبان بیشتر در نمایشگاه‌های بین‌المللی صنایع دستی است.

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان در بخش دیگری یادآور شد: در کنار بهره‌گیری از ظرفیت‌های نمایشگاهی باید توجه داشته باشیم، تمامی کنسولگری‌ها و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور می‌توانند خود به عنوان یکی از ابزار مهم تبلیغاتی برای معرفی صنایع دستی کشور مورد استفاده قراربگیرند. این نمایندگی‌ها و حتا خانه‌های فرهنگ ایران در سایر کشورهای جهان با توزیع انواع اقلام تبلیغاتی و برپایی کارگاه‌های تولید صنایع دستی و برگزاری هفته‌های اختصاصی صنایع دستی مانند آن‌چه در سایر بخش‌های فعال صنایع دستی سایر کشورها و ایجاد ارتباط میان آن‌ها با بخش‌های داخلی بسیار تاثیرگذار خواهند بود.

هم‌چنین  کارشناس صنایع دستی از جمله مهمترین راهکارهای افزایش سودآوری صنایع دستی را برشمرد و گفت: تصدی‌گری بخش خصوصی(شرکت‌های تعاونی، اتحادیه‌ها و انجمن‌ها که در حوزه فروش فعال هستند) در بخش بازرگانی و صادرات، ایجاد بازارچه‌های فروش در مراکز تفرجگاهی و در امتداد جاده پرتردد تهران-مشهد، ایجاد نمایشگاه‌‌-فروشگاه‌های موقتی در مراکز مهم گردشگری در فصول مختلف از جمله نمایشگاه در شهرهای محل گذر گردشگران در تابستان و برگزاری نمایشگاه-فروشگاه در جنوب کشور در فصل زمستان، تقویت بخش بازاریابی و تربیت بازاریاب در خصوص رشته‌ها و تولیدات صنایع دستی از جمله راهکارهای کوتاه‌مدت هستند.

«علیرضا شریعتی» دیگر راهکارهای افزایش میزان سودآوری محصولات صنایع دستی را در بلندمدت، راهکارهایی از این دست دانست و اظهار کرد: اتخاذ راهکارهایی جهت محدود نمودن واردات کالاهای صنایع‌دستی از سایر کشورها از جمله بالابردن تعرفه‌های گمرکی برای محصولات وارداتی و پایین آوردن تعرفه‌ی جهت خروج کالاهای صنایع دستی- پرداختن به امر تبلیغات صنایع دستی در سطح وسیع(ساخت فیلم‌های مستند، کلیپ‌ها، تیزرها و یا تولید بسته‌های تبلیغاتی با رنگ‌ها و طرح‌های جذاب و مرتبط با فرهنگ ایران زمین و...)- تاسیس فروشگاه‌های مواد اولیه و ابزار رشته‌های متعدد صنایع دستی در کنار مراکز فروش- ایجاد واحد تولید در سازمان مربوطه و اداره آن توسط کارشناسان امر جهت برقراری ارتباط بین کارشناسان و تولیدکنندگان در راستای ارتقای سطح کیفی تولیدات، بازاریابی محصولات، و فراهم نمودن بستر فروش آن برای هنرمند- وجود طرح و ایده از ابتدای تولید تا آخر(طراحی تولید)- داشتن برنامه در ارتباط با مقدار و زمان و نحوه‌ی نگهداری محصولات تولیدی (برنامه تولید)- داشتن ابزار و وسایل مناسب تولید.